یکی از جالب‌ترین مدارات الکترونیکی مدارات فرستنده و گیرنده رادیویی هستند. شباهت‌های زیادی بین این دو وجود دارد. هر دو برای تعیین فرکانس کاری مکانیزم های یکسانی دارند و هر دو برای دریافت یا ارسال امواج از آنتن استفاده می‌کنند. تفاوت عمده میان این دو مدار در این است که گیرنده رادیویی امواج را از طریق آنتن دریافت کرده، موج بخصوصی را فیلتر و جداسازی می‌کند و سپس به کمک تقویت کننده صوتی آن را به بلندگو منتقل می‌کند. در مورد فرستنده رادیویی نیز امواج صدا از طریق میکروفون دریافت شده و به کمک فیلتر بر روی موجی خاص سوار می‌شود و سپس امواج حاصل از طریق آنتن در محیط منتشر می‌شوند.
فیلترمورد استفاده در مدارات رادیویی معمولا ترکیبی از یک خازن متغیر(برای تغییر موج رادیویی) و یک سیم پیچ است که بر اساس فرمولی مشخص کار می‌کنند. در این آموزش میخواهیم یک فرستنده رادیویی ساده بسازیم. برای این کار به قطعات زیر نیاز داریم:
- ترانزیستور BC547 یک عدد
- میکروفون خازنی یک عدد
- خازن متغیر با ظرفیت ۴۷pf
- یک سیم پیچ(در ادامه نحوه ساخت را شرح می‌آموزیم)
- مقاومت ۴٫۷Kohm
- مقاومت ۳۳۰ohm
- خازن ۱nf
- خازن ۱۰pf
- باتری ۹v کتابی
- یک تکه کوچک فیبر هزار سوراخ
- LED و مقاومت ۲۲۰ohm برای نشانگر روشن بودن دستگاه(اختیاری)
در تصویر زیر تمام این قطعات را در یک قاب مشاهده می‌کنید:
تمام این قطعات را می‌توان به راحتی از فروشگاه لوازم الکترونیکی خریداری کرد. همچنین می توانید از دستگاه‌هایی که قدیمی شده‌اند و دیگر استفاده‌ای از آنها ندارید نیز این قطعات را تامین کنید. فقط باید اطمینان حاصل کنید که تمام این قطعات سالم باشند.
برای ساخت رادیو نیاز به مداری مطابق شکل زیر داریم. در این مدار اگر از سمت چپ به سمت راست حرکت کنیم، می‌توانیم کارکرد مدار را درک کنیم. ابتدا صدای ما از طریق میکروفون خازنی تبدیل به جریان الکتریکی می‌شود. این جریان در اختیار ترانزیستور BC547 قرار می‌گیرد. همانطور که می‌دانید، ترانزیستور این قابلیت را دارد که جریان یا ولتاژ(یا ترکیبی از هر دو) را تقویت کند. با توجه به آرایش ترانزیستور که ورودی بیس و خروجی کلکتور است(اتصال امیتر مشترک)، تقویت ولتاز و جریان توام انجام خواهد شد. برای ساده بودن آموزش وارد محاسبات نمی‌شویم. تا به اینجا می‌دانیم صدای تقویت شده‌ی ما در کلکتور ترانزیستور بصورت جریان الکتریکی برقرار است. حال باید این جریان الکتریکی را به امواج الکترومغناطیسی تبدیل کنیم تا به کمک آنتن در محیط منتشر شود. برای این کار از یک خازن و سیم پیچ که بصورت موازی با هم در ارتباط هستند استفاده می‌شود. در این حالت اتصال و در فرکانسی مشخص میان خازن و سیم پیچ پدیده‌ای رخ می‌دهد که فرکانس تشدید نامیده می‌شود. با توجه به ظرفیت خازن و سیم پیچ فرمولی به دست آمده است که می‌تواند فرکانس تشدید را محاسبه کند:
اگر مقدار ظرفیت سیم پیچ بر حسب هنری(Henry) و ظرفیت خازن بر حسب فاراد(Farad) را بدانید با کمک فرمول‌های بالا می‌توانید فرکانس تشدید را بیابید. اما میخواهیم این آموزش ساده باشد و درگیر محاسبات نمی‌شویم. مقدار سیم پیچ و خازن در این مدار طوری محاسبه شده که در محدوده امواج رادیویی قرار گیرد تا بتوانید با یک رادیو ساده، صدایی که در محیط منتشر می‌کنید را بشنوید. همچنین متغیر بودن خازن ۴۷pf به این منظور است که بتوانید فرکانس فرستنده رادیویی خود را تغییر دهید. به همین سادگی!
همانطور که در ابتدا گفتیم، باید در مورد ساخت سیم پیچ هم توضیح دهیم. برای این کار نیازمند سیم روکش‌دار با ضخامت ۰٫۵ میلیمتر هستید. سیم‌های تلفنی انتخاب مناسبی هستند. حال این سیم را باید ۸ دور بر روی یک استوانه با قطر ۶ میلیمتر بچرخانید. خودکار‌های معمولی برای اینکار گزینه‌ی خوبی هستند.
اگر آنتن رادیویی ندارید، می‌توانید از یک سیم با درازای حدود ۵ سانتیمتر استفاده کنید.
پس از اتصال قطعات بر روی فیبر هزار سوراخ و برقراری اتصالات لازم، مدار ما آماده استفاده خواهد بود:
حال برای راه اندازی فرستنده باید باتری را به مدار متصل کنید. دقت نمایید که قطب مثبت و منفی باتری را اشتباه وصل نکنید، زیرا ممکن است تمام زحماتتان هدر برود!
اگر تمام مراحل را درست دنبال کرده باشید، کافیست یک گیرنده‌ی رادیویی(مثلا رادیوی گوشی موبایلتان) در کنار مدار قرار دهید. سپس فرکانس فرستنده را تغییر دهید تا به فرکانسی برسید که صدای شما از رادیو پخش می‌شود.
از ایستگاه رادیویی خانگی خود لذت ببرید!